Phân tích diễn biến tâm trạng của Chí Phèo kể từ sau khi gặp Thị Nở đến trước khi bị cự tuyệt (trong truyện ngắn Chí phèo) để thấy được giá trị nhân văn mà tác giả Nam cao gửi gắm.
Bài làm.
Nam Cao là nhà văn hiện thực lớn. Trong số các tác phẩm của ông, Chí Phèo là tác phẩm để lại nhiều xúc động trong lòng người đọc hơn cả. Không chỉ dừng lại ở sưa cao thuế nặng, Nam Cao có cái nhìn đầy mới mẻ về những người nông dân bị tha hóa, lưa manh trước Cách Mạng tháng Tám. Chí Phèo là người nông dân như thế. Tận đáy lòng Chí luôn tràn đầy khát vọng làm người lương thiện, làm hòa với mọi người. Thị Nở đến, Thị kéo hắn ra khỏi con đường tội ác, để Chí có những giây phút thực sự sống như một con người chứ không phải một con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Đây cũng chính là giá trị nhân văn mà tác giả gửi gắm.
Tác phẩm "Chí Phèo" được viết dựa trên những điều mắt tháy tai nghe cuả tác giả tại quê hương ông. Nhân vật Chí Phèo vì thế mà trở nên sống động, chân thực đến không ngờ. Chí là một con quỷ dữ của làng Vũ Đại nhưng từ lần tình cờ gặp Thị Nở, cuộc đời hắn đã thay đổi không ngờ.
Chí Phèo vốn không cha, không mẹ, được người làng nhặt "trần trường và xám ngắt trong một chiếc vấy đụp" ở một lò gạch cũ bỏ không. Chí bất hạnh từ thủa mới lọt lòng, tuổi thơ Chí chẳng êm đềm, được người làng truyền tay nhau nuổi lớn. Năm 20 tuổi, Chí Phèo vô cớ bị đẩy đi tù bảy tám năm trời đằng đẵng. Khi ra tù trở về ngôi làng Vũ Đại, hắn bị Bá Kiến- một kẻ khôn róc đời lợi dụng, trở thành tay sai chuyên đi gây tội ác thay cho Ba Kiến. Lâu dần hắn trở thành một con quỷ dữ. Hắn sinh ra là một con người nhưng lại sống kiếp sống của một con quỷ, một con vật lạ bị người đời khinh bỉ. Chí sống bằng nghề rạch mặt ăn vạ, sống trobng rượi, không hề có nhận thức, lí trí.
Trong khỉ cả làng xa lánh Chí, Thị lại bước chân vào đời Chí, Không khinh thường coi rẻ, Thị chỉ đơn thuần quan tâm chăm sóc cho hắn. Chính Thị đã lôi hắn ra khỏi những cơn say rượi triền miên, con đường tội ác, tìm lại nhận thức , lí trí.
Thị Nở đã ngoài 30 tuổi mà vẫn ế chồng, xấu đến "mà chê quỷ hờn", lại còn ngẩn ngơ, có dòng má hủi. Không có một chàng trai nào đủ can đảm để đến với Thị. Cuộc sống trớ trêu đã dành cho Chí một ý trung nhân không trọn vẹn. Thị Nở thiếu tất cả những thứ mà một người phụ nữ bình thường cần có - là trí tuệ và nhan sắc. Nhưng ở Thị lại có một thứ Chí rất cần. Đó là tình yêu và sự quan tâm chân thành. Chính điều đó đã gợi dậy bản tính lương thiện trong Chí.
Sáng ngày hôm sau, Chí đã thay đổi, hắn cảm nhận được sự trôi chảy của thời gian:"mặt trời chắc đã lên cao và nắng bên ngoài chắc là đã rực rỡ". Hắn còn nghe thấy cả tiếng chim hót rúi rít, tiếng nói cười của những người đi chợ và tiếng gõ mái chèo đuổi cá của anh thuyền chài. Những âm thanh đó ngày nào cũng có, đó là những điều quá đỗi quen thuộc. Nhưng hôm nay, Chí mới nghe thấy bởi đây là lần đầu tiên hắn tỉnh lại sau những cơn say dài, lí trí và nhận thức trở về với hắn.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFGhYaWv3FR70o3lTVt-1KNRG6H4vSMoinDyqQnmkl-dn_DgBVhn2VrHLjPtBI8hBMBn3xCnJucyHR0X8gXL0lYdI20NTCa0Z96AYqjUAlEO25-ni4I_FBCBotX-BGOk91jrDrGiNTpbEk/s320/Chi-Pheo-Thi-No.jpg)
Chí Phèo nhớ lại cái ước mơ tuổi hai mươi: mong ước có một ngôi nhà nhỏ, chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải. Chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng để làm. Mơ ước đó thực sự rất đơn giản và bình dị. Nhưng với Chí, đó là ước mơ chẳng thể thành hiện thực. Vì bây giờ hắn đã hơn 40 tuổi, "đây không phải cái tuổi con người ta bắt đầu sửa soạn nữa". Và bản thân hắn tự nhận thấy mình đã qua đến cái dốc bên kia của cuộc đời. Hiện thực hóa ước mơ trong quá khứ là điều không tưởng. Nghĩ về quá khứ, Chí càng xót xa hơn với hiện tại. Hiện tại, hắn đã già rồi mà vẫn còn cô độc. Chí có thể mường tượng trước được một tương lai "đau ốm, đói rét và cô độc". Điều Chí sợ nhất lúc này là cô độc. Chìm trong suy nghĩ, hắn nghĩ mình có thể khóc được mất. Lí trí tuy đã trở về chỉ khiến hắn cảm nhận sâu sắc hơn sự bị đát của cuộc đời. Cuộc đời hắn thế là hết, chẳng thể làm lại được nữa. Nếu không có sự xuất hiện của Thị Nở, có lẽ Chí vẫn cứ trượt dài trên con đường đầy tội lỗi, sống kiếp sống một con quỷ.
Nhưng Thị đến, đến một cách bất ngờ. Thị quan tâm, chăm sóc Chí. Biết hắn ốm, Thị Nở mang sang cho hắn một nồi cháo hành còn nóng nguyên. Lúc đầu Chí "bất ngờ" lắm, hết bất ngờ hắn lại thấy mắt mình ươn ướt. Bởi đây là lần đầu tiên hắn được một người đàn bà cho không. Xưa nay hắn nào thấy người ta cho không hắn cái gì, hắn phải dọa nạt, cướp giật, hắn phải làm cho người ta sợ. Tự nhiên hắn thấy lòng vừa vui vừa buồn. Vui vì được quan tâm mà buồn có lẽ vì hắn ăn năn hối hận về những việc, tội ác mà mình đã gây ra. Hắn cứ xúc động, bâng khuâng nhìn mãi nồi cháo hành. Khi Thị Nở giục hắn ăn, Chí mới thoát ra khỏi những suy nghĩ của mình.
Chí ăn cháo -món cháo hành đơn thuần đạm bạc nhưng "mới ngon làm sao". Chí tự nhận định "những người cả đời không ăn được món cháo hành không biết rằng cháo hành ăn rất ngon". Mà tại sao giờ hắn mới thấy? Nhanh chóng, Chí đã tìm được câu trả lời "có ai nấu cho mà ăn đâu? Mà còn có ai nấu cho mà ăn nữa". Cuộc đời thật tàn nhẫn đối với hắn. Một con quỷ dữ như hắn cũng có lúc xót xa như vậy, đắng lòng như vậy. Nam Cao đã thật tài tình, khéo léo miêu tả một Chí Phèo tàn bạo nhưng cũng đầy xót xa, khao khát thiện lương. Tác giả không nhìn một cách phiến diện về những người nông dân bị tha hoá, ông nhìn thấy những nét đẹp tận sâu trong con người họ.
Khi ăn bát cháo hành của Thị Nở, Chí càng thèm lương thiện hơn, khao khát lương thiện. Trong suy nghĩ của Chí, Thị Nở có thể làm bạn với Chí sao mọi người khác lại không được. Thị Nở sẽ là cây cầu nối, mở cánh của giúp Chí trở về thế giới lương thiện và bình đẳng ngoài kia. Hắn gửi gắm tất cả bao hi vọng, niềm tin vào Thị Nở. Tuy trong con người bừng bừng phấn chấn, sục sôi trở về làm người lương thiện thì Chí vẫn "băn khoăn" lắm, hắn cũng sợ mình bị gạt bỏ như cách hắn đánh mất tiếng nói trong cộng đồng. Đáp lại băn khoăn của Chí, Thị Nở dành cho Chí một nụ cười tin cẩn. Chính nụ cười này như động viên khích lệ Chí.
Ngay lập tức để hiện thực hoá ước mơ trong quá khứ, hắn tỏ tình với Thị Nở :"Giả cứ thế này mãi thì thích nhỉ?". "Hay mình sang ở chung một nhà với tớ cho vui". Những lời lẽ sao mà "phong tình"? Đó có còn là Chí Phèo một con quỷ dữ không hay chỉ là một chàng trai ngỏ lời với người con gái trong lòng. Thị Nở đã mang đến một sức sống mới cho Chí. Và Chí đã bước chân lên con đường làm người lương thiện.
Năm ngày bên nhau, Chí Phèo luôn tỉnh táo, hắn say nhưng không phải say rượu, hắn say Thị. Từ khi có Thị Nở, hắn ít uống rượu, hắn nghĩ mình phải tỉnh táo để mà yêu. Sự thay đổi của Chí Phèo làm chúng ta đi hết từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Nam Cao đã không để Chí tiếp tục trượt trên con đường tội ác, ông để cho Chí gặp Thị Nở, mở ra một chương mới trong cuộc đời hắn.
Nhưng trớ trêu thay, những hi vọng của Chí Phèo lại gửi gắm toàn bộ vào Thị Nở -một người ngẩn ngơ. Yêu nhau năm ngày, Thị chợt nhớ ra mình có một người bà cô và nội ngày hôm nay, người bà cô ấy sẽ trở về và Thị phải dừng yêu để hỏi ý kiến người bà cô đó. Khi nghe Thị hỏi, bà cô đầu tiên bật cười, bà nghĩ Thị đùa, không đáng tin. Nhưng sau bà giật mình "hoảng hốt", bà thấy nhục nhã thay cho cha ông nhà bà, thấy tủi cho thân bà đã ngoài 50 mà chưa có chồng. Bà thấy "Thị Nở sao mà đĩ thế" . Thị lấy ai không lấy lại lấy Chí Phèo -một người không cha, không mẹ, chỉ có mỗi nghề rạch mặt ăn vạ". Những lời lẽ nhận định của bà cô đầy định kiến nhưng lại rất đúng. Mọi người chỉ nhìn thấy một con quỷ dữ chứ không thấy khát vọng lương thiện của Chí. Nghe bà cô nói, Thị tin ngay, trút hết giận dữ lên Chí Phèo. Khi chưa hiểu, Chí còn cảm thấy Thị thú vị, lắc lư đầu rồi cười. Chí nghĩ rằng Thị đùa với Chí. Trong tâm Chí, Chí rất vui khi có Thị Nở, hắn sẵn sàng vui đùa với Thị. Nhưng không, Thị đến để cự tuyệt.
Có thể nói, từ sau lần gặp gỡ Thị Nở, diễn biến tâm trạng Chí hoàn toàn thay đổi. Chí sống có nhận thức và suy nghĩ, hắn biết vui biết buồn, trải qua tất cả cảm xúc của một đời người. Chỉ một thời gian ngắn ngủi, Chí đã sống trọn vẹn một kiếp người hơn cả mười mấy năm sống kiếp quỷ dữ. Nam Cao không hề để cho nhân vật của mình chết chìm trong tội ác. Qua cuộc đời của Chí, tác giả đã gửi gắm niềm cảm thông sâu sắc tới những kiếp người bị áp bức đến đường cùng. Họ là những người nông dân bị tha hoá, lưu manh trước Cách mạng Tháng tám. Họ cũng như Chí Phèo khao khát hoàn lương, mong muốn được quan tâm chăm sóc. Không dừng lại ở đó, ẩn trong từng câu chữ là thái độ lên án xã hội thực dân nửa phong kiến đầy bất công và tàn bạo. Đây chính là giá trị nhân đạo mà tác giả gửi gắm.
Tắc phẩm Chí Phèo chính là đứa con cưng trong lòng của Nam Cao. Bằng nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lý nhân vật, xây dựng hoàn cảnh truyện và cốt truyện hấp dẫn, ngôn ngữ bình dị, nửa trực tiếp, tác phẩm Chí Phèo làm lu mờ đi các tác phẩm cùng thời khác.
Thiếu sót trong bài viết trên :
-Mở bài dài dòng, không hay
-Nhiều câu văn chưa mạch lạc
Điểm đánh giá :8,5Đ